Jannes
Callens

Vraag aan ChatGPT wat het ‘sublieme’ is en het AI-antwoord luidt: “Het is het gevoel van ontzagwekkende grootsheid of schoonheid. Het gaat om de ervaring van iets dat ons begripsvermogen overstijgt. Het roept eerbied, verwondering, soms zelfs angst op en doet ons beseffen hoe klein we zijn in het universum.” Het is de exacte definitie van wat de laureaat in beeld wil brengen om de kijkers te overtuigen van de urgentie om de klimaatverandering aan te pakken. Drie bakens op het pad naar Jannes Callens’ Verlichting.   

Existentiële melancholie 

“Ik zat in het vijfde middelbaar, studeerde economie en was totaal schoolmoe. Ik wilde mij helemaal niet bezighouden met dat vak. Ik worstelde met de vraag hoe ik mij als mens moet verhouden tot onze natuurlijke omgeving. Wat betekende het leven? Ik slaagde erin om af te studeren en in de richting kunstwetenschappen aan de UGent begonnen de puzzelstukjes in elkaar te vallen. Ik werd er omringd door mensen die een beeld proberen te geven aan de wereld en zich tot die wereld verhouden via visuele middelen. Het logisch gevolg was dat ik aan de filmschool ging studeren om zélf beelden te maken.”  

Literatuur en verwante zielen 

“Het essay The sublime is now van Barnett Newman was een eerste keerpunt in mijn leven. Newman, een van de leidende figuren van het abstract expressionisme, benadrukte het belang voor hedendaagse kunstenaars om te streven naar een gevoel van het sublieme, in plaats van vast te houden aan traditionele, esthetische idealen. Het tweede keerpunt was het boek De Onbewoonbare Aarde van David Wallace-Wells. Ik las het dankzij een interview met Benjamin Verdonck. Hij veranderde mijn leven (derde keerpunt). In het boek staan alle bewijzen van de klimaatverandering glashelder uitgelegd. Dat heeft een klik bij mij teweegebracht. In het boek Hyperobjects; Philosophy and Ecology After the End of the World van Timothy Morton ontdekte ik objecten die zo massaal verspreid zijn in tijd en ruimte dat ze de spatiotemporele specificiteit overstijgen. Ik besefte: dat is het sublieme!” 

Frustratie 

“Mijn project is gegroeid vanuit de frustratie dat wij ons weinig of niets kunnen voorstellen bij klimaatverandering. Het zijn zeer sluimerende processen die niet altijd zichtbaar of tactiel zijn. Door onderzoek ben ik er redelijk achter gekomen dat we via puur cinematografische middelen, het tastbare van pellicule, door te spelen met licht, diepte en montage, daar toch beelden kunnen voor maken. Het medium cinema is voor mij ideaal om de transformatie van de natuur voor te stellen. Je kunt letterlijk een venster op de wereld maken (representatie), alsook het gerepresenteerde op een andere manier presenteren. Tegelijk is het frustrerend dat ik moet blijven afrekenen met de kritiek dat dit zweverig is. Want dat is nu net mijn doel: er via film voor zorgen dat het zweverige concreet wordt. Mensen zeggen dan snel dat er andere, concrete problemen zijn. Het einde van de maand halen, bijvoorbeeld.” 

Nog een frustratie is mijn onbegrip over de onverschilligheid: hoe kan het dat we niet met klimaatverandering bezig zijn? Mocht er morgen aangekondigd worden dat er een meteoriet op weg is naar de aarde, dan zal men er alles aan doen om te vermijden dat die neerstort. In principe gebeurt er met de klimaatverandering nu hetzelfde: ze stevent af op de aarde, maar het is minder tactiel. Dus negeren we het maar. Het is om cynisch van te worden. Gelukkig heb ik ook het gevoel dat er dingen aan het bewegen zijn. In mijn omgeving worden er steeds meer mensen vegetariër, nemen er steeds minder mensen de auto.”